تفکر انتقادی

هر روز اندیشمندان برجسته ای در سراسر جهان به این حقیقت بزرگ اشاره می کنند که علت مشکلات و بحران های مختلف نوع بشر، در فقدان یک کلمه است. آن کلمه، تفکر یا اندیشیدن است. متأسفانه ما انسان ها، متوجه حضور و اهمیت امور بدیهی و واضح نیستیم. ماهی در آب زندگی می کند و تا زمانی که به بیرون از برکه نیفتد، به آب نخواهد اندیشید و قدر آن را نخواهد دانست. انسان نیز، که چیزی جز اندیشه نیست، چنین برخوردی با تفکر دارد. زمانی که بتوانیم محتوا و فرایند اندیشه و اندیشیدن مان را موضوع تفکرمان قرار بدهیم، به تفکر انتقادی دست یافته ایم. روی‌هم‌رفته تفکر انتقادی را به زبانی ساده می‌توان آزمودن مدوام و همیشگی افکار و نتایج علمی بر پایه شواهد و مستندات دقیق دانست که تایید یا تکذیب‌کننده آن ایده‌ها است. تفکر انتقادی امروزه دیگر تنها سویه‌ای فلسفی و رویکردی علمی نیست بلکه تبدیل به نوعی سبک زندگی شده و جزئی از مهارت‌های فردی و اجتماعی به شمار می‌رود. جامعه‌ای که افراد آن به‌اصطلاح متفکرند و درباره مسائل ازجمله امور روزمره زندگی، منطقی و مستدل می‌اندیشند، بی‌شک جامعه‌ای مطلوب و موفق است. تفکر انتقادی نوعی اندیشیدن مستقل و البته منعطف در برابر پذیرش حقایق مسائل و دوری از تعصبات است. مبنای این شیوه از تعقل، تجزیه و تحلیل مسائل بر پایه اصول استاندارد و شناخته‌شده علمی و تمایز دادن بین تفاوت‌ها و موارد درست از نادرست است. در تفکر انتقادی، بر گردآوری اطلاعات دقیق‌تر از منابع در دسترس و استدلال و نتیجه‌گیری منطقی از آنها، بسیار تاکید است. به‌ این ترتیب، فرد از همه توانایی‌های ذهنی خود در برخودر با مسائل سود می‌جوید و تنها به اطلاعات داده‌شده کفایت نمی‌کند. این ویژگی به‌ویژه در روزگار حاضر که گاه عصر بمباران اطلاعاتی نیز گفته می‌شود، اهمیت بسیار دارد. در تفکر انتقادی، افراد دیگر مصرف‌کننده صرف آرای پیشین نبوده و در پی یافتن سویه صحیح و واقعی هر مسئله هستند. با آموزش تفکر انتقادی، افراد خود را همیشه در معرض یادگیری و نیازمند به‌روزکردن اطلاعات خود می‌بینند. بدین سبب است که درسیستم آموزشی کشورهای مختلف جهان، بر نهادینه کردن آموزش تفکر انتقادی از دوره آموزش پایه و مقدماتی تاکید می‌شود. تفکر انتقادی، روشنگر اندیشه در همه ساحت‌های انسانی از تعلیم و تربیت تا دیگر بخش‌های ساختار جامعه است. آموزش تفکر انتقادی و کاربرد آن در سازمان‌ها، امروزه به یکی از مهم‌ترین رویکردهای مدیریتی تبدیل شده است.

این درس تحت عنوان «تفکر انتقادی» در 6 جلسه توسط آقای دکتر داوود نوده ئی، دکترای تخصصی مشاوره از دانشگاه علامه طباطبایی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات علوم شناختی و رفتاری ارائه شده است. هدف اصلی این درس، آشنا کردن مخاطبان با مهارتی مهم به نام مهارت تفکر انتقادی است. آن ها با این مهارت می توانند محتوا و فرایند اندیشیدن شان را مورد بازبینی و اصلاح قرار دهند و به زندگی موفق و اصیل تری دست یابند. استاد این هدف را از طریق پرداختن به موضوعات متنوعی از قبیل تعریف تفکر، جایگاه، ضرورت و انواع آن، آشنایی با منابع تفکر همچون عقل، وحی، تجربه و قلب، آشنایی با روش های تفکر، آشنایی با تفکر خلاق، همگرا، سیستماتیک و شبکه ای، اشنایی با موانع و عوامل انحراف فکر، شناخت دو مدل شناختی و فراشناختی در تفکر، آشنایی با مکانیسم شکل گیری افکار اتوماتیک، آشنایی با روش های برطرف کردن موانع تفکر به پیش می برد.