نهضت علمی و تمدن اسلامی

«دیشب بعد از سخنرانی، یکی از برادرها آمد با کمال صداقت از من سؤالی پرسید، گفت مخالفان سؤالی از ما می کنند که اگر اسلام به عنوان یک ایدئولوژی قادر بود ملتی را نجات بدهد و سر پای خودش نگه دارد، تمدنی به وجود آورد، فرهنگی به وجود آورد، یک واحد اجتماعی به وجود آورد، چطور در طول این چهارده قرن یک نمونه هم نتوانست به وجود آورد؟ به آن برادر عرض کردم: به همان دلیل که پنج قرن چنین تمدنی را به وجود آورد و من و تو از تاریخ خودمان بیخبریم. ما چقدر باید از تاریخ خودمان بیخبر باشیم! اسلام پنج قرن (پانصد سال) تمدنی را در سه مرکز بزرگ (اندلس، مصر، و بغداد و ایران) به وجود آورد که مجموع اینها را «تمدن اسلامی» می نامند. شما از قول جامعه شناسان غرب در نظر بگیرید. مثلا توین بی که یک مورخ جامعه شناس بود، تمدنهای عالم را تقسیم بندی کرده است. سی و چند تمدن در دنیا تشخیص داده، بعد بعضی را کنار زده و بعضی را درجه اول در نظر گرفته تا به پنج تمدن رسیده است. باز برخی از آنها را کنار زده و به سه تمدن رسانده است. در میان آن سه تمدن بزرگ جهانی یکی را تمدن اسلامی میشناسد. دنیا تمدنی به نام تمدن اسلامی- نه تمدن عربی، نه تمدن ایرانی، نه تمدن هندی، نه تمدن ترکی- میشناسد». این بخشی از سخنان شهید مطهری در کتاب آینده انقلاب اسلامی ایران است که ما را وادار می کند تا بعنوان یک مسلمان، توجه بیشتری به تمدن اسلامی گذشته مان داشته باشیم؛ تمدنی که خدمات فراوانی در زمینه فلسفه، علم، فرهنگ و صنعت به بشریت نموده است. ایرانیان در همان اوایل انقلاب، هدف خود را به ترتیب تشکیل حکومتی اسلامی، دولتی اسلامی، جامعه ای اسلامی و در نهایت تشکیل تمدن بزرگ اسلامی تعریف نمودند. این سخن زمانی مطرح شد که زنگ خطر زوال فرهنگ غرب طی دوجنگ جهانی اول و دوم به گوش عقلا و دانشمندان غربی رسید و مسئله ی ناکارآمدی تمدن غربی برای انسان امروز مشخص شد. از بارزترین دلایل شکست فرهنگ غربی، از سویی سقوط تمدن مارکسیستی شرق می باشد که بدون هیچ گونه مداخله نیروی نظامی خارجی صورت گرفت. از سوی دیگر، سال هاست که خود اندیشمندان بزرگ غربی به سقوط تمدن سرمایه داری غربی و نظم لیبرال بین الملل به رهبری آمریکا و اروپا اشاره می کنند.

این درس تحت عنوان «نهضت علمی و تمدن اسلامی» در 7 جلسه توسط تنی چند از اساتید ارائه شده است. هدف اصلی این درس آشنایی مخاطبان با فرهنگ تمدن اسلام و ایران است. اساتید این هدف را از طریق پرداختن به موضوعات متنوعی از قبیل منابع مکتوب و غیرمکتوب در بحث از تمدن، نهضت علمی و نهادهای آموزشی در تمدن اسلام، طبقه بندی علوم، نقش دین در تاریخ بشر، علل و عوامل اصلی و فرعی پیدایی و شکوفایی تمدن اسلام، نسبت فرهنگ و تمدن، علوم و فنون تمدن اسلام، عقل گرایی در دین اسلام، نقش مستقیم و غیرمستقیم آموزه‌های اسلامی بر رشد و شکوفایی دانش پزشکی و طب سنتی، نمود طب اسلامی در روایات و قران به پیش برده اند. بیایید قبل از ورود به این درس، نگاهی گذار به قسمتی از آن داشته باشیم. «علت اصلی دشمنی آمریکا با جمهوری اسلامی ایران، قدرت نظامی ایران نیست بلکه تبدیل شدن ایران به یک الگوی فکری-فرهنگی در جهان است؛ الگویی در تمام ابعاد فرهنگی، اخلاقی، اجتماعی، خانوادگی، سیاسی. غربی ها اهمیت انقلاب ایران را درک می کنند چون یک نگاه بیرونی دارند».