نظام سیاسی و حکومتی در اسلام

امروزه مباحث نظری و مسائل عملی حوزه سیاست، آنقدر گسترده شده است که دانش های مختلفی برای توصیف و تحلیل آن ها پدید آمده است. علوم سیاسی نامی بر مجموعه ای از علوم است که این مباحث و مسائل را به گونه ای روشمند و منسجم مورد توجه و بررسی قرار می دهد. یکی از گرایش های اصلی دانش سیاست، اندیشه های سیاسی است که به طور ویژه ای به موضوع نظام سیاسی کشورها می پردازد. زمانی که اندیشه سیاسی عینیت خارجی پیدا نماید و از لحاظ وضعیت خارجی هم اظهارنظر کند، به نظام سیاسی تبدیل می شود. هر کشوری دارای جهان بینی مادی یا غیرمادی ویژه ای است. مردم آن کشور، اصول راهنما برای سامان بخشی به کل فعالیت هایشان، به خصوص زندگی سیاسی شان، را از این جهان بینی استخراج می کند. زمانی که این باید و نبایدهای سیاسی به کار برده می شوند و عملی می شوند، نظم و نظامی ایجاد می گردد. این سخن برای دین اسلام نیز صادق است و جهانبینی توحیدی و ایدئولوژی و اصول سیاسی برآمده از آن، به صورت ساختار و نظام سیاسی و حکومتی خاصی عینیت می یابند. این نظم و نظام سیاسی ویژه، آن را از سایر نظام های حکومتی منفک می کند. اندیشه سیاسی اسلام در وهله ی نخست نامی بر دانشی است که به این نظام حکومتی خاص و مبانی و اصول آن می پردازد. این دانش در مقدمات خود با اندیشه سیاسی سایر جوامع، مشترک است و به موضوعات واحدی همچون ضرورت تشکیل حکومت می پردازد. حکومت، یکی از نیازهای اساسی بشر می باشد و عقل هر انسانی، وجود آن را برای برقراری نظم و امنیت ضروری می داند. در این زمینه در دین اسلام، شرع و سنت نیز به کمک عقل آمده اند. به کارگیری این دو نیرو تنها به موضوع ضرورت و اهمیت تشکیل حکومت یا چرایی حکومت خلاصه نشده است. مسلمانان از این دو منبع در زمینه چیستی و چگونگی حکومت نیز استفاده نموده اند. این سؤالی رایج در میان همه ما انسانهاست که بهترین حکومت چه حکومتی است و بهترین حاکمی، کدام حاکم است؟. پاسخ به این دو سؤال، محور اندیشه سیاسی دین اسلام را تشکیل می دهد. در این جا، موضوعی مطرح می شود که مختص به اندیشه سیاسی اسلام است. مشروع بودن یا نبودن حکومت همان چیزی است که سایر اندیشه های سیاسی بدان توجه ندارند. برای یک انسان مسلمان شیعی، مشروعیت نظام سیاسی، با رکنی به نام ولایت فقیه میسر می شود.

این درس تحت عنوان «نظام سیاسی و حکومتی در اسلام» در 5 جلسه توسط استاد عبدالحسین خسروپناه ارائه شده است. هدف اصلی این درس تشریح حاکمیت اسلامی و ولایت سیاسی فقیه از منظر مذهب تشیع می باشد. استاد این بحث را از طریق پرداختن به موضوعات متعددی از قبیل انواع دانش های سیاسی، انواع اصطلاحات سیاسی، مبانی فلسفی اندیشه یا نظام سیاسی اسلام، مباحث اندیشه سیاسی اسلام شامل پرسش از حکومت و حاکم، انواع مدل های حکومت، مدل حکومتی مورد پذیرش اسلام، حکومت مشروع در اندیشه سیاسی اسلام، ملاک حقانیت و مقبولیت حکومت اسلامی، علل بیعت مردم با حضرت علی (ع)، مشروعیت حاکم در اسلام، معنای مطلقه، حکم حکومتی، نظریه انتصاب و انتخاب، مباحث نظری، حقوقی و مصداقی در باب مشروعیت ولایت فقیه، پیشینه تاریخی حاکمیت فقیه، سیاست از دیدگاه عرفا و فقها و نظر شخصیت های برجسته گذشته در باب ولایت فقیه به پیش برده است.